برد آسانسور در واقع مغز سیستم حرکتی آسانسور است. تمام فرمانها، از حرکت کابین بین طبقات تا باز و بسته شدن دربها، از همین قطعه عبور میکند. به همین دلیل، زمانی که برد بسوزد، کل عملکرد آسانسور مختل میشود و گاهی حتی کابین بین طبقات متوقف میماند. در چنین شرایطی، مدیر ساختمان یا ساکنان معمولاً با شوک و نگرانی روبهرو میشوند، چون نمیدانند دلیل خرابی چیست، آیا قابل تعمیر است یا باید تعویض شود، و هزینه آن چقدر خواهد بود.
برد آسانسور چیست و چه نقشی دارد؟
برای درک بهتر علت سوختن برد، ابتدا باید بدانیم برد چه کاری انجام میدهد. برد آسانسور مجموعهای از مدارها و قطعات الکترونیکی است که وظیفه کنترل فرمانهای الکتریکی را برعهده دارد. این فرمانها بین اجزایی مثل موتور، سنسورهای طبقات، درب آسانسور و تابلوی فراخوان رد و بدل میشوند. در حقیقت، اگر موتور قلب آسانسور باشد، برد همان مغزی است که همه چیز را هماهنگ میکند. در چنین شرایطی، تعمیر برد آسانسور نقش مهمی پیدا میکند، چون با رفع خرابیهای برد میتوان دوباره دقت و هماهنگی سیستم را به حالت اولیه برگرداند
بردها انواع مختلفی دارند:
برد اصلی کنترل حرکت، برد درب آسانسور، برد سخنگو و برد نجات اضطراری. هر کدام وظیفهای مجزا دارند اما در نهایت همه آنها زیرمجموعه سیستم کنترل مرکزیاند. کوچکترین نقص یا نوسان در برق میتواند روی این مدارها اثر بگذارد و باعث آسیب شود.
نشانههای سوختن برد آسانسور
سوختن برد معمولاً ناگهانی اتفاق نمیافتد، بلکه نشانههایی دارد که اگر زود متوجه شویم، میتوانیم از خرابی کامل جلوگیری کنیم. گاهی تابلو فرمان آسانسور ناگهان خاموش میشود یا نمایشگر خطای غیرعادی نشان میدهد. در بعضی موارد، کابین بین دو طبقه گیر میکند و هیچ دکمهای عمل نمیکند. بوی سوختگی خفیف یا تغییر رنگ روی قطعات برد (مثل خازنها و مقاومتها) نیز نشانه دیگری است. گاهی برد هنوز روشن میشود اما فرمانها را اشتباه میفرستد؛ مثلاً آسانسور بدون فشردن دکمه، درب را باز میکند یا در وسط مسیر توقف میکند. تمام این نشانهها میتوانند علامت آسیب داخلی در مدار باشند. برای رفع چنین مشکلاتی معمولاً تعمیرات برد الکترونیکی بهترین راه است تا مدارها پیش از آسیب جدیتر احیا شوند.
علت سوختن برد آسانسور
دلایل سوختن برد بسیار متنوع است اما بیشتر آنها به چند عامل اصلی برمیگردند که در ادامه با جزئیات توضیح میدهیم.
۱. نوسانات برق شهر
یکی از رایجترین دلایل سوختن برد آسانسور، نوسانات برق است. بردهای آسانسور به شدت به تغییرات ولتاژ حساساند و افزایش ناگهانی جریان میتواند باعث سوختن آیسیها و مقاومتها شود. در ساختمانهایی که محافظ ولتاژ یا ترانس اتوماتیک ندارند، این آسیبها بیشتر دیده میشود. حتی یک شوک کوچک ناشی از برگشت برق میتواند مدارهای ظریف را از بین ببرد.
۲. اتصال کوتاه در سیمکشی یا تابلو
گاهی سیمکشی اشتباه یا فرسودگی کابلها باعث اتصال کوتاه میشود. در این حالت جریان برق مسیر اشتباهی را طی کرده و باعث ایجاد حرارت بالا در مدار میشود. در اثر همین حرارت، مسیرهای مسی روی برد (که به آنها Track گفته میشود) ذوب میشوند و قطعه میسوزد.
۳. رطوبت و نفوذ آب
اگر تابلو فرمان در نزدیکی پشتبام یا موتورخانه مرطوب نصب شده باشد، رطوبت میتواند به داخل نفوذ کند. بخار آب یا باران به مرور بین پایههای قطعات نفوذ کرده و موجب اتصال سطحی یا زنگزدگی میشود. به همین دلیل توصیه میشود تابلو فرمان همیشه در محیط خشک با تهویه مناسب نصب شود.
۴. گرد و غبار و آلودگی محیط
تجمع گرد و خاک روی قطعات باعث انتقال ناخواسته جریان و افزایش حرارت میشود. گرد و غبار رسانا نیست، اما وقتی با رطوبت ترکیب شود، میتواند مسیرهای جریان را تغییر دهد و در نتیجه برد آسیب ببیند. تمیز نکردن تابلو فرمان یکی از دلایل پنهان خرابی است که معمولاً نادیده گرفته میشود.
۵. خطای انسانی در نصب یا تعمیر
در بسیاری از موارد، عامل اصلی نه قطعه بلکه نصاب یا تعمیرکار غیرمتخصص است. نصب نادرست سیمهای فاز، اشتباه در اتصال موتور یا حتی تعویض فیوز نامناسب میتواند باعث سوختن کامل برد شود. به همین دلیل، انجام کار توسط تکنسینهای دارای مجوز اهمیت زیادی دارد.
۶. نبود سیستم ارت استاندارد
نبود اتصال زمین باعث تجمع بار الکتریکی در مدار میشود. این بارها در شرایط خاص بهصورت ناگهانی تخلیه شده و باعث خرابی آیسیها میشوند. سیستم ارت علاوه بر ایمنی کاربران، از تجهیزات الکترونیکی هم محافظت میکند.
۷. افزایش حرارت داخلی تابلو
در تابلوهایی که تهویه ضعیفی دارند، دمای داخلی بهتدریج بالا میرود. خازنها و ترانزیستورها بیش از هر قطعهای به گرما حساساند و در اثر حرارت بالا خاصیت خود را از دست میدهند. بنابراین وجود فن یا دریچه تهویه در تابلو فرمان از الزامات است.
پیامدهای سوختن برد آسانسور
زمانی که برد میسوزد، کل سیستم از کار میافتد. ممکن است کابین در وسط مسیر متوقف شود، یا دربها باز نمانند و موتور خاموش شود. در این شرایط، علاوه بر هزینههای مالی، خطرات ایمنی نیز وجود دارد. بسیاری از ساختمانها پس از سوختن برد، تا چند روز از سرویس آسانسور محروم میشوند و رفتوآمد برای ساکنان دشوار میشود. اگر خرابی در ساعتهای شلوغ اتفاق بیفتد، حتی ممکن است سرنشینان در کابین گیر کنند و عملیات نجات اضطراری لازم شود.
روشهای تشخیص سوختن برد آسانسور
تشخیص اینکه آیا واقعاً برد سوخته یا مشکل از منبع تغذیه یا سیمکشی است، نیاز به تجربه دارد. معمولاً در بررسی اولیه، ظاهر برد بررسی میشود تا آثار سوختگی، تغییر رنگ یا بوی خاص آن مشخص شود. سپس با مولتیمتر، ولتاژ ورودی و خروجی تست میشود. اگر فیوزهای تابلو سالم باشند اما هیچ جریان یا سیگنالی در خروجی وجود نداشته باشد، احتمال سوختگی مدار زیاد است. در شرکتهای تخصصی مثل راشا مکاترونیک پارت از دستگاههای عیبیاب دیجیتال استفاده میشود که میتواند مدارهای داخلی را بدون آسیب بررسی کند.
تعمیر برد آسانسور؛ آیا برد سوخته قابل احیاست؟
بسیاری از بردهایی که در نگاه اول سوخته به نظر میرسند، در واقع قابل تعمیر هستند. در بیشتر موارد فقط بخشی از مدار یا چند قطعه آسیب دیدهاند و با تعویض آنها میتوان برد را به حالت اولیه برگرداند. در شرکت راشا مکاترونیک پارت، فرآیند تعمیر بهصورت مرحلهبهمرحله انجام میشود. ابتدا عیبیابی دقیق با تجهیزات تست انجام میگیرد، سپس قطعات معیوب مانند خازنها، ترانزیستورها و رگولاتورها شناسایی و تعویض میشوند. مسیرهای سوختهی روی برد با سیمکشی مجدد ترمیم شده و در پایان، برد روی شبیهساز آسانسور تست میشود تا اطمینان حاصل شود عملکرد آن کاملاً پایدار است.
زمان تعمیر معمولاً بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت است و هزینه بسته به نوع برد (اصلی، درب یا سخنگو) و شدت آسیب متفاوت خواهد بود. تعمیر نسبت به تعویض کامل، اقتصادیتر است و از نظر زیستمحیطی نیز گزینه بهتری محسوب میشود.
چگونه از سوختن دوباره برد جلوگیری کنیم؟
پیشگیری همیشه سادهتر و کمهزینهتر از تعمیر است. اگر تابلو فرمان شما تازه تعمیر شده، چند اقدام ساده میتواند از تکرار این مشکل جلوگیری کند:
اول، نصب محافظ ولتاژ و سیستم ارت استاندارد در ساختمان. دوم، سرویس دورهای تابلو فرمان و تمیز کردن آن از گرد و خاک. سوم، اطمینان از تهویه مناسب و کنترل دمای محیط موتورخانه. همچنین بهتر است هر شش ماه، تمام اتصالات الکتریکی بررسی شود تا از وجود هرگونه اتصالات شل یا زنگزده جلوگیری شود. در ساختمانهایی که آسانسورهای قدیمی دارند، استفاده از بردهای مدرن با مدار محافظ داخلی میتواند بسیار مؤثر باشد.
سوالات پرتکرار درباره سوختن برد آسانسور
آیا برد سوخته قابل تعمیر است؟
در بیشتر مواقع بله. تنها زمانی نیاز به تعویض کامل وجود دارد که آیسی اصلی یا میکروکنترلر دچار آسیب غیرقابلبرگشت شده باشد.
چرا برد آسانسور من چند بار در سال میسوزد؟
احتمالاً به دلیل نوسانات برق یا نبود ارت استاندارد است. لازم است برق ساختمان و محافظها بررسی شوند.
تعمیر برد چقدر طول میکشد؟
معمولاً بین یک تا دو روز کاری، مگر اینکه قطعات خاص نیاز به سفارش داشته باشند.
آیا تعمیر برد ضمانت دارد؟
در شرکت راشا مکاترونیک پارت، تمام تعمیرات پس از تست عملکرد با ضمانت تحویل داده میشوند.
جمعبندی
سوختن برد آسانسور یکی از مشکلات شایع اما قابلپیشگیری است. این اتفاق اغلب در اثر نوسان برق، اتصال کوتاه، رطوبت یا خطای انسانی رخ میدهد و میتواند باعث توقف کامل آسانسور و ایجاد هزینههای سنگین شود. با این حال، در اغلب موارد بردها قابل تعمیر هستند و نیازی به تعویض کامل نیست. نکته مهم، سپردن تعمیر به تیمهای متخصص و استفاده از محافظ و ارت استاندارد در ساختمان است.
اگر آسانسور شما اخیراً دچار خطا یا توقف ناگهانی شده است، پیش از تعویض گرانقیمت برد، بهتر است با متخصصان راشا مکاترونیک پارت تماس بگیرید تا برد شما بهصورت تخصصی عیبیابی و تعمیر شود. این شرکت با سالها تجربه در تعمیر انواع بردهای صنعتی و آسانسور، خدمات خود را در سراسر کشور و بهویژه در تهران ارائه میدهد.
